Nhắc tới cụ Vương Hồng Sển, ai mê sách, mê văn hóa Nam Bộ chắc đã nghe danh. Cụ là học giả, nhà sưu tập, nhà nghiên cứu – và cũng là “tay chơi sách” nổi tiếng đất Sài Gòn xưa. Điều hay ở cụ là vừa sống giữa đời thường, vừa gom góp từng chi tiết nhỏ bé của xã hội, rồi viết lại thành kho tàng chữ nghĩa quý hiếm.
Nếu bạn cũng là người thích săn sách cũ, thì 5 tựa sau đây gần như là “ngũ kinh” – không chỉ để đọc, mà còn để cảm nhận cách một học giả giữ lại hồn vía của cả một thời.
1. Sài Gòn Năm Xưa
Đây là “huyền thoại” trong sự nghiệp của cụ. Mỗi trang sách như mở ra một cánh cửa đưa ta về Sài Gòn từ những thập niên đầu thế kỷ 20: phố phường, nhà cửa, thú chơi, cả cái cách ăn mặc, nói năng… Cụ kể vừa uyên bác vừa dí dỏm, khiến người đọc như đang dạo bước giữa Sài Gòn xưa.
Với dân sưu tầm sách, đây là quyển không thể thiếu. Bởi nó không chỉ ghi lại kỷ niệm của một thành phố, mà còn là “cái hồn” của cả Nam Bộ. Một cuốn sách mà đọc xong, bạn sẽ hiểu vì sao người ta bảo: Sài Gòn không chỉ là nơi chốn, mà còn là ký ức.
2. Tạp Bút Năm Nhâm Tý
“Tạp bút” nghe có vẻ tản mạn, nhưng thật ra nó là những quan sát sắc bén của cụ về đời sống, văn hóa, lịch sử. Cái hay là văn phong gần gũi, đôi khi có chút mỉa mai nhẹ, mà vẫn chứa sự uyên bác.
Đọc quyển này, ta thấy rõ cụ là người ôm cả xã hội vào mắt, từ chuyện học hành, giáo dục, đến chuyện phong tục, nhân vật. Đối với dân chơi sách, đây giống như cuốn sổ tay khổng lồ, nơi cụ ghi lại những mảnh ghép thời đại mà không tài liệu nào khác thay thế được.
3. Thú Chơi Sách
Quyển này đặc biệt dành cho chính chúng ta – những người mê sách. Cụ viết về cái thú săn lùng, giữ gìn, nâng niu từng trang sách. Có đoạn cụ kể chuyện tìm một bản in cũ, có đoạn lại chê cười thói chơi “khoe của” của một số tay sưu tầm.
Điều làm quyển này trở nên quý, là nó giúp ta hiểu rằng: sưu tầm sách không chỉ là gom đồ cổ, mà còn là giữ một phần ký ức của dân tộc. Ai đang lạc vào con đường mê sách cũ, mà chưa đọc quyển này, coi như còn thiếu một lời “chỉ đường” từ bậc tiền bối.
4. Tạp Bút Năm Đinh Dậu
Đây là “anh em song sinh” với tập Nhâm Tý, nhưng màu sắc lại khác. Cụ viết nhiều hơn về xã hội Nam Bộ, về những chuyển biến đầu thế kỷ XX. Có khi chỉ là một thói quen nhỏ trong sinh hoạt, nhưng cụ “bắt” được để từ đó soi chiếu ra cả một nếp văn hóa.
Với người sưu tầm, những chi tiết đó quý như vàng. Vì sách không chỉ để đọc, mà còn để hiểu rằng: văn hóa không nằm ở những gì vĩ mô, mà nằm trong từng thói quen, từng cách ứng xử.
5. Cuốn Sổ Tay
Tên nghe đơn giản, nhưng lại rất “nguy hiểm”. Đây là tập hợp những ghi chép nhỏ bé, có khi chỉ vài dòng, nhưng mở ra cả một cánh cửa tri thức. Tựa như một học giả ngồi ghi chú lại những gì ông thấy, nghe, trải nghiệm – để sau này đời sau đọc mà thấm.
Đối với dân sưu tầm, “Cuốn sổ tay” giống như cuốn nhật ký tinh thần. Nó nhắc ta rằng: mỗi chi tiết dù nhỏ cũng có thể trở thành tư liệu quý giá, nếu ta biết giữ lại bằng chữ.
Kết:
5 quyển sách này không chỉ là tác phẩm để đọc cho vui. Chúng là chìa khóa mở vào quá khứ, là “cẩm nang” cho những ai coi sách như một phần đời sống. Nếu bạn là người mê sách xưa, sưu tầm sách cũ, thì nhất định nên có ít nhất một trong số chúng trên kệ – vừa để thưởng thức, vừa để nhớ rằng: có những người như cụ Vương Hồng Sển đã đi trước, giữ hộ chúng ta ký ức của một thời.
